Seçilmiş Güncel Gelişmeler 33

* OECD tarafından yapay zekâ, veri ve rekabet arasındaki ilişkinin ele alındığı bir çalışma yayımlandı[1]. Bu çerçevede bahse konu çalışmada; üretici yapay zekâya yönelik bilinmesi gerekenler (potansiyel ekonomik etkisi, üretici yapay zekâ yaşam döngüsü, bu modellerin kullanımı vb.), yapay zekâ arzında rekabet (yapısal faktörler, verinin elde edilebilirliği, geçiş maliyetleri, ekosistemden kaynaklanan unsurlar vb.), rekabet otoriteleri tarafından kullanılabilecek araçlar, rekabet politikası ve yapay zekâya ilişkin olarak gelecekte karşılaşılabilecek hususlar gibi konular incelenmektedir.

* 03.05.2024 tarihinde yapılan OECD Bakanlar Konseyi Toplantısında (MCM), “OECD Yapay Zekâ İlkeleri”nde yapılan revizyonların kabul edildiği duyuruldu[2]. Genel amaçlı ve üretici yapay zekânın ortaya çıkışı da dâhil olmak üzere yapay zekâ teknolojilerinde meydana gelen son gelişmelere yanıt olarak güncellendiği belirtilen ilkelerin; mahremiyet, fikri mülkiyet hakları, güvenlik ve bilgi bütünlüğü gibi yapay zekâ ile ilişkili zorlukları daha doğrudan bir şekilde ele aldığı ifade edilmektedir.

* Avrupa Konseyi Yapay Zekâ ve İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Sözleşmesi’nin 17.05.2024 tarihinde kabul edildiği duyuruldu[3]. Bu konuda hukuki açıdan bağlayıcılık taşıyan ilk uluslararası sözleşme niteliğini haiz olan metin ile; yapay zekâ sistemlerinin yaşam döngüsü içerisinde gerçekleştirilen faaliyetlerin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü ile tamamen tutarlı olması ve diğer yandan da teknolojik ilerleme ve yeniliğe destek olunmasının sağlanması amaçlanmaktadır. İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ilişkin mevcut uluslararası standartları tamamladığı ve teknolojideki hızlı ilerlemelerden kaynaklanabilecek yasal boşlukları doldurmayı hedeflediği belirtilen Sözleşme’nin zamana karşı dayanıklı olabilmek adına teknolojiyi düzenlemediği ve esasen teknoloji açısından tarafsız bir yaklaşım benimsediği ifade edilmektedir. Yapay zekâ sistemlerinin, kamu otoriteleri (kendi adlarına hareket eden özel sektör aktörleri dâhil) ve özel sektör aktörleri tarafından kullanılmasını kapsayan Sözleşme’de, bu sistemlerin kullanımında uyulması gereken ilkeler; (1) İnsan onuru ve bireysel özerklik, (2) Şeffaflık ve gözetim, (3) Hesap verebilirlik ve sorumluluk, (4) Eşitlik ve ayrımcılık yapmama, (5) Mahremiyete ve kişisel verilerin korunmasına saygı, (6) Güvenilirlik ile (7) Güvenli inovasyon şeklinde sayılmıştır.

* Avrupa Veri Koruma Denetçisi (EDPS), üretici yapay zekâ sistemleri kullanılırken kişisel verilerin korunmasına ilişkin düzenlemelere nasıl uyum sağlanabileceği konusunda pratik tavsiyeler sunulan bir metin yayımladı[4]. Bu çerçevede bahse konu metinde; üretici yapay zekâdan ne anlaşılması gerektiği, üretici yapay zekâ sistemleri içeren süreçlere ilişkin olarak veri koruma otoritelerinin rolü, üretici yapay zekâ sistemlerinin kullanımının kişisel verilerin işlenmesini içerip içermediğinin nasıl bilinebileceği, veri koruma etki analizi gerçekleştirilmesi gerekebilecek olan durumlar, bu sistemlerin kullanımı kapsamında kişisel verilerin korunmasına ilişkin ilkelere uygun hareket edilebilmesinin yolları, bireylerin haklarını kullanmalarının sağlanması ile veri güvenliğinin temin edilmesi hususlarına yönelik açıklamalarda bulunulmaktadır.

* Avrupa Parlamentosu Araştırma Servisi (EPRS), iş yerinde yapay zekâ kullanımının ele alındığı bir çalışma yayımladı[5]. Bahse konu çalışmada; iş yerinde yapay zekâ kullanımının ortaya çıkarabileceği riskler, algoritmik yönetim, Avrupa Birliği’nde geçerli olan yasal çerçeve ile Avrupa Parlamentosu’nun konuya ilişkin yaklaşımı gibi hususlar incelenmekte ve önümüzdeki süreçlere yönelik değerlendirmelerde bulunulmaktadır.

* Yükseköğretim Kurulu, üretken yapay zekâ alanındaki riskleri ve fırsatları anlamaya, değerlendirmeye ve bu risklere karşı önlem almaya katkı sağlamak üzere yükseköğretim kurumlarını bilgilendirme amacıyla hazırlandığı belirtilen rehberini yayımladı[6]. Bu çerçevede bahse konu Rehber’de; üretken yapay zekânın bilimsel araştırma ve yayınlarda kullanılmasının etik boyutu ile üretken yapay zekâ kullanımında karşılaşılabilecek önemli birtakım riskler ve etik sorunlar ele alınmış ve üretken yapay zekâ sistemlerinin kullanımına yönelik tavsiyelerde bulunulmuştur. Diğer yandan, üretken yapay zekâ kullanımında temel etik değerler; (1) Şeffaflık, (2) Dürüstlük, (3) Özen, (4) Adalet ve Saygı, (5) Gizlilik ve Mahremiyetin Korunması, (6) Hesap Verebilirlik ve Sorumluluk Üstlenme ile (7) Etik İklime Katkıda Bulunma şeklinde sayılmıştır.

* Bosch Termoteknik Isıtma ve Klima Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi tarafından 15.02.2024 tarihinde Kurumumuza sunulan yurt dışına kişisel veri aktarımı yapılması hususundaki Taahhütname başvurusu, Kişisel Verileri Koruma Kurulu (Kurul) tarafından 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 9’uncu maddesinin 2’nci fıkrasının (b) bendi kapsamında değerlendirilmiş ve usul ve esasa dair herhangi bir eksikliğin bulunmadığı görülmüştür. 02.05.2024 tarihinde Kurul tarafından söz konusu veri aktarımına izin verilmiştir[7].

* Huawei Telekomünikasyon Dış Ticaret Limited Şirketi tarafından Kurumumuza sunulan yurt dışına kişisel veri aktarımı yapılması hususundaki Taahhütname başvurusu, Kişisel Verileri Koruma Kurulu (Kurul) tarafından 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 9’uncu maddesinin (2) numaralı fıkrasının (b) bendi kapsamında değerlendirilmiş ve usul ve esasa dair herhangi bir eksikliğin bulunmadığı görülmüş olup 28.05.2024 tarihinde Kurul tarafından söz konusu veri aktarımına izin verilmiştir[8].

* Birleşik Krallık’ta, siber suçlara karşı dayanıklılığı güçlendirmeyi amaçlayan ürün güvenliği ve telekomünikasyon altyapısı rejiminin bir parçası olarak yürürlüğe giren yeni düzenlemeler uyarınca, akıllı cihazlarda minimum güvenlik standartlarının karşılanması gerektiği ve bu kapsamda “admin” veya “12345” gibi zayıf parolaların kullanımının yasaklandığı bildirildi[9]. Kullanıcıların bilgisayar korsanlığı ve siber saldırılardan korunmasına yönelik alınan bu önlemler kapsamında; telefon, televizyon ve akıllı kapı zili gibi ürünlerin üreticilerinin, internete bağlı bu cihazları siber suçluların erişimine karşı korumaları gerektiği ve bu çerçevede yaygın şekilde kullanılmakta olan parolaların değiştirilmesinin isteneceği ifade edildi. Bunun yanı sıra, hataların ve sorunların bildirilebilmesi için markaların iletişim bilgilerinin yayınlanması ve güvenlik güncellemelerinin zamanlaması konusunda şeffaf olunması gerektiği de belirtildi.

* Colorado’nun; işe alım, konut ve tıbbi bakım da dahil olmak üzere önemli kararların alınmasında yapay zekânın kullanımında karşılaşılabilecek ön yargıların ele alınmasını amaçlayan yasayı geçiren ilk eyalet olduğu bildirildi[10]. Henüz tasarı halinde olan ve yapay zekâ kullanımında şeffaflık ile hesap verebilirliği artırmayı amaçladığı belirtilen Yasa, şirketlerin yapay zekâdan kaynaklanan ayrımcılık riskini değerlendirmesini ve önemli kararların alınmasında yapay zekâ sistemlerinden faydalanıldığında kişilerin bilgilendirilmesini gerektiriyor. Çekince koymak suretiyle Yasa’yı imzaladığı belirtilen Eyalet Valisi tarafından konuya ilişkin yapılan açıklamada; yapay zekânın düzenlenmesine yönelik metinlerin inovasyonun önüne geçmemesinin önem taşıdığı ve bu düzenlemelere ihtiyatlı bir şekilde yaklaşılması gerektiği ifade edilerek yürürlüğe girmesinden önce söz konusu düzenlemenin iyileştirilmesi önerildi.

* Bir sonraki yapay zekâ modelini eğitmeye başladığı belirtilen OpenAI bünyesinde, “Güvenlik ve Emniyet Komitesi” kurulduğu duyuruldu[11]. Şirket’in projeleri ile faaliyetlerinde güvenliğin sağlanmasına ilişkin olarak yönetim kuruluna tavsiyelerde bulunmaktan sorumlu olacak Komite’nin ilk görevinin, önümüzdeki 90 gün boyunca Şirket’in mevcut güvenlik uygulamalarını değerlendirmek/geliştirmek olacağı, ardından buna yönelik önerilerin yönetim kurulu ile paylaşılacağı ve devamında kabul edilen önerilere ilişkin güncellemenin kamuoyu ile paylaşılacağı belirtildi.

* Çin’de Tsinghua Üniversitesi araştırmacıları tarafından geliştirilen ve dünyanın ilk yapay zekâ hastanesi olan “Agent Hospital” tanıtıldı[12]. 2024’ün ikinci yarısında faaliyete geçmesi planlanan Hastane’nin günde 3.000 hastayı tedavi edebilecek kapasiteye sahip robot doktorlarla çalışacağı, mevcut durumda 14 doktor ve 4 hemşireden oluşan bir yapılandırmanın hazırda bulunduğu, başlıca solunum yolu hastalıklarına yönelen sanal tıp uzmanlarının hastaların teşhis ve tedavisine yönelik tüm süreci başarı ile simüle edebildiği ve hastalıkların teşhis ve tedavisinde %93.06 doğruluk oranına sahip olunduğu açıklandı.

[1] https://www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/artificial-intelligence-data-and-competition_e7e88884-en, 24.05.2024.

[2] https://www.oecd.org/newsroom/oecd-updates-ai-principles-to-stay-abreast-of-rapid-technological-developments.htm, 03.05.2024.

[3] https://www.coe.int/en/web/portal/-/council-of-europe-adopts-first-international-treaty-on-artificial-intelligence, 17.05.2024.

[4] https://www.edps.europa.eu/press-publications/press-news/press-releases/2024/edps-guidelines-generative-ai-embracing-opportunities-protecting-people_en, 03.06.2024.

[5] https://www.europarl.europa.eu/thinktank/es/document/EPRS_BRI(2024)762323, 03.06.2024.

[6] https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2024/yuksekogretim-kurumlari-bilimsel-arastirma-ve-yayin-faaliyetlerinde-uretken-yapay-zeka-kullanimina-dair-etik-rehber.aspx, 07.05.2024.

[7] https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/7899/Taahhutname-Basvurusu-Hakkinda-Duyuru, 02.05.2024.

[8] https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/7915/Taahhutname-Basvurusu-Hakkinda-Duyuru, 28.05.2024.

[9] https://www.theguardian.com/technology/2024/apr/29/devices-with-weak-passwords-to-be-banned-uk, 29.04.2024.

[10] https://www.cbsnews.com/news/ai-colorado-law-algorithms-bias-antidiscrimination/, 24.05.2024.

[11] https://www.reuters.com/technology/openai-sets-up-safety-security-committee-2024-05-28/, 28.05.2024.

[12] https://www.thesun.co.uk/tech/28190601/worlds-first-ai-hospital-china/, 29.05.2024.